Jak uniknąć strat prosiąt w pierwszych dniach ich życia?

Pierwsze dni życia prosiąt to najtrudniejszy i najbardziej ryzykowny etap odchowu, decydujący o zdrowiu zwierząt i opłacalności produkcji. Sprawdź, jakie są najczęstsze przyczyny strat w tym okresie i jak je skutecznie ograniczyć.

Wraz z zakończeniem porodu rozpoczyna się proces odchowu prosiąt, który stanowi najtrudniejszy okres zarówno dla osesków, jak i dla producentów świń. Szczególnie trudne są pierwsze godziny i dni życia prosiąt, kiedy młody organizm musi adaptować się do nowych warunków bytowania, jego zdolności termoregulacyjne i motoryczne są ograniczone, a zapasy energii, zgromadzone w postaci glikogenu za życia płodowego, szybko się kurczą. To właśnie w tym czasie u prosiąt odnotowywanych jest najwięcej strat, co w oczywisty sposób warunkuje rentowność i wynik ekonomiczny chlewni. Poniżej przedstawiamy najczęstsze przyczyny upadków prosiąt w pierwszych dniach ich życia oraz sposoby ich ograniczenia. Jak się okazuje, w wielu przypadkach bardziej efektywny odchów prosiąt często nie wymaga  wielkich nakładów i inwestycji, a wyłącznie wiedzy, doświadczenia oraz właściwej organizacji pracy. 
 

Zakończenie porodu – co dalej?

 

Kluczowe czynności okołoporodowe

Poza liczebnością miotów i sprawnym porodem o sukcesie hodowcy zdecydują optymalne warunki środowiskowe, należycie wykonane czynności okołoporodowe (w tym szczególnie osuszanie prosiąt) oraz szybkie dosadzenie ich do wymienia matki. 

Jak prawidłowo osuszać prosięta i dlaczego to ważne?

Prosięta bezpośrednio po porodzie należy też dokładnie oczyścić z zalegających błon płodowych, śluzu, krwi i innych wydzielin. Szczególną uwagę należy zwrócić na właściwe oczyszczenie jamy gębowej i udrożnienie nozdrzy. Kolejnym etapem jest już osuszanie prosiąt, które decyduje o poprawie komfortu termicznego (prosięta mają słabo rozwinięte zdolności termoregulacji) oraz jednocześnie pełni rolę masażu, który ma za zadanie pobudzić krążenie krwi oraz wspomóc pracę układu oddechowego, co ma ogromne znaczenie szczególnie w przypadku słabszych prosiąt.  
Kiedy prosięta zaczną samodzielnie swobodnie oddychać, należy odciąć pępowinę na długości ok. 5-7 cm, a miejsce przecięcia zdezynfekować. Działania te wymagają zachowania należytej staranności. Zbyt krótkie przycięcie pępowiny utrudnia gojenie i może prowadzić do wykrwawienia oraz ułatwia bakteriom przedostanie się do organizmu. Natomiast, gdy jest ona za długa i przydeptywana przez zwierzę, wówczas zwiększa się ryzyko zakażenia. 
 

Znaczenie higieny i dezynfekcji w pierwszych minutach życia

Do osuszania prosiąt można użyć czystych szmatek, ręczników jednorazowych lub powszechnie dostępnych preparatów osuszająco-dezynfekujących takich jak MS Uni-Cal DETA. Preparaty te wiążąc wodę, szybko przywracają prosiętom komfort termiczny, a dodatkowo wpływają na ograniczenie ryzyka wystąpienia chorób i poprawę kondycji prosiąt, ponieważ wiele z nich wykazuje aktywności bakteriobójcze, bakteriostatyczne i higienizujące, co też decyduje o ich zastosowaniu do osuszania i higienizacji posadzek, ściółki oraz rusztów. 
 

Siara – pierwsze źródło odporności

Po wykonaniu czynności okołoporodowych prosięta należy jak najszybciej dosadzić do wymienia, aby pobrały siarę. Siara stanowi pierwszy i jednocześnie najważniejszy pokarm dla nowo narodzonych zwierząt. 
 

Dlaczego szybki dostęp do siary ratuje życie prosiąt? 

Prosięta po porodzie są pozbawione odporności, ponieważ przeciwciała z organizmu lochy nie przedostają się do płodu. Budowanie przez prosięta własnej ochrony czynnej, inicjowanej od początku ich życia pozamacicznego, daje wymierne efekty dopiero ok. 4 tygodnia życia. Z tego względu prosięta w pierwszych dniach i tygodniach zależne są od ochrony, którą zapewniają im przeciwciała zawarte w siarze matki. Pierwszym źródłem odporności są immunoglobuliny, które chronią oseski przed zagrożeniem ze strony bakterii i wirusów. Warto podkreślić, że oprócz immunoglobulin siara zawiera pełen zestaw składników pokarmowych, w tym łatwo przyswajalną energię. 
 

Skład i jakość siary a przeżywalność. Co zrobić, gdy siara jest niewystarczająca?

Dlaczego tak istotne jest możliwie szybkie dostarczenie prosiętom siary? Jej wartość energetyczna, a szczególnie odpornościowa, szybko się zmienia – już po 4-6 godzinach od porodu zawartość niezbędnych przeciwciał zmniejsza się o ok. 50%. Kluczowe znaczenie dla żywotności prosiąt odgrywa również jakość siary. Według zaleceń powinno się w niej znaleźć 45 g immunoglobulin. Gdy siara jest mniej zasobna w immunoglobuliny, znacznie zwiększa się ryzyko upadków prosiąt. W związku z tym należy monitorować stan ich zdrowia, a w razie potrzeby zastosować preparaty zawierające immunoglobuliny, które są przeznaczone dla prosiąt od pierwszych godzin życia. Szybkie dosadzenie do lochy zwiększa też ich przeżywalność z innego powodu. Gdy opóźnia się dosadzenie do matki, spada poziom glukozy we krwi zwierząt, wzrasta kwasica oddechowa, co może doprowadzić do ich śmierci. Niedobór glukozy powoduje także słabszy odruch ssania.
 

Co wpływa na śmiertelność prosiąt?

Świadomość zagrożeń płynących niekiedy z drobnych niedopatrzeń podczas kluczowych pierwszych tygodni życia prosiąt może okazać się pierwszym krokiem do wprowadzenia zmian, które podniosą przeżywalność młodych zwierząt, a przez to i zyskowność pracy hodowcy. 
 

Znaczenie mikroklimatu i warunków środowiskowych w kojcu porodowym

Część kojca porodowego, w której znajduje się legowisko dla prosiąt, powinna być czysta, sucha oraz posiadać dostęp do stałego źródła ciepła, które hodowca będzie mógł swobodnie regulować. W tym miejscu należy wyeliminować ryzyko przeciągów, a także zadbać o ciszę, spokój i zapewnić odpowiednią wentylację. 
 

Ryzyko wychłodzenia i przygniecenia prosiąt

Niedogrzane prosięta bardzo szybko tracą zgromadzoną energię oraz wigor, przez co stają się ospałe i nie są w stanie pobrać odpowiedniej ilości siary. Zwiększa się również ryzyko wystąpienia u nich chorób układu oddechowego. Zbyt niska temperatura uwidacznia się w zachowaniu osesków. Te starają się ogrzać, pozostając w bliskim kontakcie z lochą, przez co zwiększa się ryzyko przygnieceń. Ponadto znacznie spada poziom odporności młodych zwierząt i pojawiają się u nich biegunki. Ostatni z wymienionych czynników stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń zarówno dla prosiąt ssących, jak i tych po odsadzeniu.

Konstrukcja kojca jako element ochrony osesków

Kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa prosiąt ma także konstrukcja kojca porodowego, która powinna zapewniać im łatwy dostęp do matki, a także zabezpieczyć je przez przygnieceniami. 
Co jeszcze można zrobić, aby uchronić oseski? Przede wszystkim należy wydzielić strefy ciepła. W tym celu warto zastosować lampy, maty grzewcze lub inne urządzenia o podobnym działaniu. Dla loch optymalna jest temperatura ok. 18-24°C, która jest zdecydowanie zbyt niska dla prosiąt. Po tym, jak oseski pobiorą pokarm, nie zasypiają przy matce, szukają cieplejszego miejsca (ok. 32-34°C) w kojcu, przemieszczają się, a dzięki temu są mniej narażone na przygniecenie.

Znaczenie żywienia lochy w okresie okołoporodowym

Kluczowym aspektem jest także właściwe żywienie lochy i utrzymanie jej w dobrej kondycji w okresie okołoporodowym. Właściwa pod kątem parametrowym i surowcowym pasza, podana i pobrana w odpowiednich ilościach, zdrowym lochom pozwala na produkcję odpowiedniej ilości mleka – niezbędnej do wykarmienia całego miotu.
 

Wyrównany miot wpływa na przeżywalność prosiąt

Uzyskanie dużej ilości prosiąt w miocie, w połączeniu z nieprawidłowym żywieniem lochy, nieodzownie wiąże się ze zmniejszeniem ich masy urodzeniowej, a ta z kolei mocno przekłada się na przeżywalność prosiąt oraz uzyskiwane przez nie efekty produkcyjne. Słabsze prosięta wykazują mniejszą witalność oraz słabą termoregulację, są również bardziej podatne na infekcje. Ponadto przegrywają walkę z silniejszymi osobnikami w stadzie o dostęp do wymienia i najlepszych sutków lochy. Wszystko to sprawia, że ich szanse na przeżycie maleją ze względu na wygłodzenie i wychłodzenie. 
 

Optymalny moment przenoszenia prosiąt do innej lochy

W przypadku dużego zróżnicowania masy ciała poszczególnych osobników w miotach, szczególnie tych bardzo licznych, zasadne może być ich meblowanie, czyli przeniesienie prosiąt do innej lochy. Należy jednak pamiętać, aby nie zabierać zwierząt od matki nie wcześniej niż do czasu, kiedy pobiorą odpowiednią ilość siary, a także nie później niż wtedy, gdy zostanie ustalona wśród nich hierarchia.
 

Jak wspierać najsłabsze prosięta w pierwszych dniach życia?

Unifikacja miotu powinna być prowadzona nawet kilkukrotnie, w odstępach 3-dniowych, po dokładnej analizie zachowań i stanu prosiąt w taki sposób, aby jak najwięcej sztuk zostało przy matce. Dotyczy to przede wszystkim najsłabszych osobników, ponieważ silnym i zdrowym prosiętom łatwiej będzie konkurować o dostęp do mleka u innej lochy.